„Dannebrog spada z nieba podczas bitwy pod Volmerem pod Lyndanisse (Tallin) w Estonii 15 czerwca 1219r.” jest dziełem Christiana Augusta Lorentzena z 1809. Olej na płótnie o rozmiarach 102 cm wysokości na 128,5 szerokości zdobi ściany Państwowego Muzeum Sztuki w Kopenhadze (Statens Muzeum for Kunst).
Jest to obraz historyczny, w którym fakty mieszają się z legendą. C. A. Lorentzen namalował bitwę pomiędzy duńskimi rycerzami i estońskimi wojami w pobliżu Tallina w Estonii w 1219 roku. Za pomocą pędzla zilustrował również legendę o duńskiej fladze, która spadła z nieba podczas bitwy. Malarz był przedstawicielem epoki duńskiego romantyzmu. Wówczas artyści poprzez swe utwory podejmowali próby określenia duńskiej tożsamości narodowej. Pogrążony w kryzysie gospodarczym w skutek poniesionych ostatnio klęsk militarnych naród, potrzebował spójnej narracji. Przypomnienia dni chwały i zwycięstw. Takimi były opowieści, pomniki czy obrazy nawiązujące do przeszłości Danii, gdy kraj był większy i odnosił większe sukcesy niż obecnie. Innym przykładem takich dzieł tworzonych “ku pokrzepieniu serc” jest chociażby kopenhaska kolumna Ivara Huitfeldta
Przedstawiony na obrazie Dannebrog spływający z nieba, wygląda jak dar od Boga, który w ten sposób błogosławi Duńczykom i ich krucjacie. Opadnięcie flagi miało poprawić morale krzyżowców i przechylić losy wojny na ich korzyść. Niewątpliwie uwiecznienie na obrazie legendy o duńskiej fladze miało, na celu podtrzymywanie duńskiej tożsamości narodowej i poczucia własnej wartości. Przedstawia bowiem Duńczyków jako naród wybrany, cieszący się wielkim szacunkiem Boga, nadając tym samym wspólnocie narodowej poczucie sensu i głębi historycznej. W ten sposób obraz wpisuje się w narodowy, romantyczny projekt odbudowy złamanej dumy narodu, po trudnym okresie historycznym.
Christian August Lorentzen
Urodził się 10 sierpnia 1749 roku w Sønderborgu na duńskiej wyspie Als. Studiował w Kopenhadze na Akademi Sztuk Pięknych. W latach 1779- 1782 odbył podróż do Holandii, Antwerpii i Paryża. Zajmował się tam malarstwem figuralnym oraz kopiowaniem obrazów historycznych. Po powrocie do Danii okazał się być bardzo wszechstronnym artystą. Malował zarówno portrety jak i krajobrazy. W 1803 roku przejął po Jensie Juelu posadę nadwornego portrecisty oraz stanowisko profesora W Duńskiej Akademi Sztuk Pięknych. W latach 1809-1810 był dyrektorem Akademi. Utrzymywał się ze stale rosnących apanaży ze skarbu państwa. Aż do śmierci 8 maja 1828 roku mieszkał w Charlottenborgu
Jego najbardziej znane dzieła to obrazy batalistyczne i historyczne jak “Slaget på Reden” (Bitwa pod Kopenhagą, 1801) oraz ” “Den rædsomste Nat: Kongens Nytorv under bombardementet natten mellem 4. og 5. september 1807” (Najstraszniejsza Noc: Kongens Nytorv podczas bombardowania w nocy z 4 na 5 września 1807 roku).
“Dannebrog spada z nieba” treść obrazu
Na pierwszym planie obrazu widzimy estońskiego wojownika w zbroi, który zamierza wyciągnąć miecz. Po prawej stronie siedzi król Danii Waldemar, otoczony przez duńskich rycerzy i duchownych. Za nimi znajduje się namiot z krzyżem. Po lewej stronie króla stoi ubrany na biało duchowny, wyciągający rękę do góry. Również estoński wój, który stoi na pierwszym planie po lewej stronie, wznosi rękę ku niebu. Obaj wskazują na coś co spada z nieba. Na twarzy poganina widać szok, natomiast duńskie twarze wydają się być spokojne i pewne siebie.
Na drugim planie znajduje się pole bitwy wypełnione kłębowiskiem mieczy, toporów i koni. Pośrodku stoi duński arcybiskup Anders Sunesen. Dwóch mnichów pomaga mu utrzymać ręce w górze. Według legendy Duńczycy odnosili zwycięstwo, dopóki Sunesen trzymał ręce wzniesione ku niebu. Natomiast Estończycy zyskiwali przewagę, gdy tylko arcybiskup słabł i opuszczał ręce.
Całości dopełnia zachmurzone, groźne, cimne niebo. Po środku obrazu chmury się rozstępują. Przez tą szczelinę spływa z nieba czerwona tkanina, sztandar krzyżowców. Według podań, to właśnie to wydarzenie ostatecznie przechyliło szalę zwycięstwa na korzyść Duńczyków, którzy wygrali bitwę z poganami. Z tej okazji Dannebrog, czyli czerwona tkanina stała się flagą Duńczyków.
“Dannebrog” kompozycja i symbolika dzieła
Obraz namalowany został w normalnej perspektywie. Patrząc na niego, nasze oczy i oczy postaci znajdujących się na pierwszym planie, są na tej samej wysokości. Jednocześnie mamy ogólny widok na znaczną część otoczenia. Możemy zobaczyć, co dzieje się na polu bitwy, znajdującym się poniżej niewielkiego kopca, na którym umieszczono króla. Dzięki temu możemy uzyskać ogólny obraz wydarzeń przedstawionych na obrazie, a także odczytać rysy twarzy osób znajdujących się na pierwszym planie. To wszystko powoduje ogromną możliwość wczucia się w oglądane wydarzenia.
Ruch i statyczność
Ponadto na obrazie znajduje się wiele krzyżujących się ze sobą lini ukośnych. Przede wszystkim rzuca się w oczy ręka duchownego stojącego przy boku króla, ale również liczne topory i miecze skierowane w różnych kierunkach. To właśnie one tworzą na obrazie wrażenie ruchu. Dzięki temu widz się czuje jakby sam był w środku bitewnego kotła.
Natomiast na pierwszym planie po prawej stronie widzimy stabilny trójkąt. Tworzą go namiot z krzyżem, siedzący przed nim król Waldemar i otaczający go duchowni. W przeciwieństwie do chaosu panującego na polu bitwy, tu na twarzach Duńczyków panuje niezachwiany spokój. Pomimo, że estońscy zbrojni są bardzo blisko, odnosi się wrażenie, iż krzyż daje Duńczykom pewność, że Bóg jest po ich stronie, napełniając ich dusze świętym spokojem. Krzyż umieszczony na szczycie namiotu jest głównym powodem bitwy. Wszak duńska armia przebywa w Estonii na krucjacie, której celem jest nawrócenie pogańskich Estończyków na chrześcijaństwo. Duńczycy walczą w imię Boga. Według tradycji obóz duński padł ofiarą niespodziewanego ataku Estończyków, którzy wcześniej zgodzili się przyjąć chrześcijaństwo. Jednak dzięki boskiej interwencji podstęp pagon się nie powiódł i losy wojny odwróciły się na korzyść chrześcijańskich najeźdźców.
Ważną rolę na obrazie odgrywa również światło. Wpada ono przez rozstępujące się niczym wody Morza Czerwonego chmury, oświetlając siedzącego na tronie króla. Obserwujący bitwę władca wygląda jakby spływało na niego boskie światło, błogosławiąc króla i krucjatę przeciw pogańskim Estończykom.
Kontrowersje wokół miejsca zdarzenia
Historycy spierają się po dziś dzień, co do tego, gdzie dokładnie rozegrała się bitwa. Gdy w 1815 roku wystawiono obraz, Lorentzen ustalił, że miejscem bitwy była Valmiera na Łotwie. Jednakże późniejsze badania wykazały, że do historycznego starcia doszło w 1219 roku w pobliżu Tallina w Estonii. W miejscu, w którym według legendy spadł z nieba Dannebrog, umieszczono pamiątkowy kamień.
Są też i tacy, którzy uważają, że podanie o fladze pierwotnie wiązało się z bitwą, która miała miejsce w 1208 roku w południowoestońskim mieście Fellin.
Tekst: Anna-Maria Taszek
Lista Źródłowa:
- https://open.smk.dk/artwork/image/KMS274
- https://lex.dk/Dannebrog
- Henrik Bramsen: Ny Dansk Kunsthistorie, bd. 3, 1994.
Zostaw komentarz